ઓડિશાના બારગઢ જિલ્લામાં આવેલી ઈમ્પીરીયલ કોલેજ નવ એકર વિસ્તારમાં ફેલાયેલી છે. કોલેજ કેમ્પસ ખેતરો અને કુદરતી સૌંદર્યથી ઘેરાયેલું છે. કોલેજ અને તેની આસપાસની હરિયાળી, આ સ્થળને પક્ષીઓ અને બાયોડાયવર્સિટી માટે અનુકૂળ બનાવે છે. 2019માં, જ્યારે 45 વર્ષીય દીપક ગોયલ, કૉલેજના ડિરેક્ટર, કૉલેજ કેમ્પસની પાછળ ચાલતા હતા, ત્યારે તેમણે જે જોયું તેનાથી તેમની મુશ્કેલીઓમાં વધારો થયો. હકીકતમાં, તેમણે જોયું કે કોલેજ કેમ્પસની સીમાઓને અડીને આવેલા ખેતરોમાં હાજર ખેડૂતો ત્યાં કેટલાક પોપટને તેમના ખેતરમાંથી ભગાડવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા હતા. દીપકે જોયું કે પોપટ મકાઈનો પાક ખાઈ રહ્યા હતા જાણે કે તેમને ખૂબ ભૂખ લાગી હોય. આ વાતથી તેઓ ખૂબ બેચેન થઈ ગયા કારણ કે પોપટને તેમનો ખોરાક મળતો ન હતો. પછી તેણે આ સમસ્યાનો ઉકેલ શોધવાનું નક્કી કર્યું. પ્રકૃતિ પ્રત્યે યોગદાન આપવાની તેમની ઇચ્છાએ તેમને કંઈક કરવાની પ્રેરણા આપી. તેમણે કોલેજ કેમ્પસના લગભગ અડધા એકરમાં સૂર્યમુખીના છોડ વાવ્યા, જેના કારણે તે પોપટ ફાર્મ બની ગયું અને હવે દરરોજ લગભગ 500 પોપટ અહીં આહાર લઈ શકે છે.
પક્ષીઓ માટે બનાવ્યો બગીચો
પક્ષીઓને ખવડાવવા માટે બગીચો બનાવવા અંગે દીપક કહે છે, “મેં કોલેજ કેમ્પસની ખાલી જગ્યાનો ઉપયોગ પક્ષીઓને ખવડાવવા માટે કરવાનું નક્કી કર્યું. તેથી, અમે કેમ્પસની સામે એક જગ્યાની ઓળખ કરી, જ્યાં અમે મકાઈ ઉગાડવાનો પ્રયાસ કર્યો.”
જોકે વિદ્યાર્થીઓની અવરજવર અને વાહનોની અવરજવરને કારણે પોપટ અને અન્ય પક્ષીઓ સ્થળ પર આવ્યા ન હતા. આ બધું જોઈને દીપકે કોલેજ કેમ્પસની પાછળ પોપટ ફાર્મ બનાવવાનું નક્કી કર્યું. કારણ કે, ત્યાં અવાજ અને લોકોની અવરજવર ઓછી હતી.
તે કહે છે, “તે એક સુરક્ષિત જગ્યા હોવા છતાં, અહીંની માટી મકાઈ ઉગાડવા માટે યોગ્ય નહોતી. આનાથી મારી સામે બીજો પડકાર ઊભો થયો. તેથી, મેં પોપટને ખવડાવવા માટે કેટલાક વૈકલ્પિક પાક પર સંશોધન કરવાનું શરૂ કર્યું.”
થોડું સંશોધન કર્યા પછી, દીપકને ખબર પડી કે સૂર્યમુખીના બીજ પોપટના આહાર માટે એક સારો વિકલ્પ હોઈ શકે છે. તેમજ તેના છોડને ત્યાંની જમીનમાં સરળતાથી ઉગાડી શકાય છે. ત્યારબાદ તેણે કેટલાક કર્મચારીઓની મદદથી અડધા એકર જમીનમાં સૂર્યમુખીના છોડ ઉગાડવાનું નક્કી કર્યું. વર્ષ 2019થી, કોલેજ કેમ્પસના આ પોપટ ફાર્મમાં આવતા પોપટની સંખ્યા 200 થી વધીને લગભગ 500 થઈ ગઈ છે.
દીપક જણાવે છે કે, “તેમની ગણતરી રાખવી શક્ય નથી, પરંતુ તેમને ટોળામાં એકસાથે ઉડતા જોઈને લાગે છે કે તેમની સંખ્યા સતત વધી રહી છે. આ પક્ષીઓને સાંજના સમયે આકાશમાં વિવિધ સુંદર પેટર્નમાં એકસાથે ઉડતા જોઈને તેમની વધતી સંખ્યાને ઓળખવી સરળ છે.”
પ્રકૃતિ સાથે સુમેળ
પક્ષીઓના આ સુંદર ટોળાને જોઈને કોલેજના વિદ્યાર્થીઓ અને સ્ટાફ પણ ખૂબ જ ખુશ છે અને આ પગલાની પ્રશંસા કરે છે. સાહિલ અગ્રવાલ, કૉલેજના અધિકારી (વરિષ્ઠ એક્ઝિક્યુટિવ ઓપરેશન્સ) કહે છે, “આ સૂર્યમુખી પોપટ ફાર્મમાં સેંકડો પોપટ છે. અહીં તમામ છોડ ઓર્ગેનિક પદ્ધતિથી વાવવામાં આવ્યા છે અને ફૂલો પર કોઈ રાસાયણિક જંતુનાશકોનો છંટકાવ કરવામાં આવતો નથી. અહીં વિદ્યાર્થીઓ અવારનવાર સવાર-સાંજ કુદરતની છાયામાં આરામ કરીને પક્ષીઓને ઉડતા નિહાળતા તેમનો સમય પસાર કરે છે.”
જોકે, દીપક કહે છે કે પક્ષીઓ માટે આ પોપટ ફાર્મ બનાવવું સરળ નહોતું. તેમણે કહ્યું, “આ માટે અમારી કોલેજ પાસે જરૂરી સંસાધનો અને જમીન હતી, પરંતુ કામદારોની માનસિકતા બદલવી પણ જરૂરી હતી. શરૂઆતમાં, તેઓ પોપટનો શિકાર કરવા અથવા પકડવા અને વેચવા માંગતા હતા. તેમણે એવો પ્રશ્ન પણ ઉઠાવ્યો હતો કે આપણે માત્ર પક્ષીઓને ખવડાવવા માટે જ આટલી મહેનત શા માટે કરીએ, જેનાથી આપણને કોઈ ફાયદો ન થાય?”
દીપક કહે છે કે કામદારોને સમજાવવા અને પ્રકૃતિ પ્રત્યે જાગૃત કરવા માટે ઘણા પ્રયત્નો કરવા પડ્યા.
દીપકે માહિતી આપી હતી કે 2021ના અંત સુધીમાં, કોલેજ વહીવટીતંત્ર આ સૂર્યમુખીના વાવેતરને અડધા એકરથી વધારીને દોઢ એકર કરવાની યોજના બનાવી રહ્યું છે. તે આગળ કહે છે, “અમે ખિસકોલી અને અન્ય સ્થાનિક પ્રજાતિઓ માટે પણ બાયોડાયવર્સિટી વધારવાની યોજનાઓ જોઈ રહ્યા છીએ.”
તેમણે અંતમાં કહ્યુ, “માણસ અને પ્રકૃતિએ સાથે-સાથે રહેવાનું છે. પોતાના અંગત સ્વાર્થ માટે કુદરત સાથે બાંધછોડ કરી શકાતી નથી. ઉપરાંત, પક્ષીઓને તેમનો ખોરાક આપવો એ પ્રકૃતિ સાથે જોડાયેલા રહેવાનો અને આપણા મૂળને ભૂલી ન જવાનો એક માર્ગ છે.”
સંપાદન: નિશા જનસારી
આ પણ વાંચો: 80 રૂ.થી શરૂ કરેલ લિજ્જત પાપડની સફરને 1600 કરોડે પહોંચાડનાર જસવંતીબેનને પદ્મશ્રી
જો તમને આ લેખ ગમ્યો હોય અને જો તમે પણ તમારા આવા કોઇ અનુભવ અમારી સાથે શેર કરવા ઇચ્છતા હોય તો અમને gujarati@thebetterindia.com પર જણાવો, અથવા Facebook અમારો સંપર્ક કરો.
