કોઈપણ ક્ષેત્રમાં નવા પ્રયાસો જ આપણને સફળતાના શિખર સુધી પહોંચવામાં મદદ કરે છે. એટલા માટે જીવનમાં નવા નવા પ્રયાસ કરતા જ રહેવું જોઈએ. એ જ રીતે, આજકાલ કૃષિ ક્ષેત્રે અવનવા પ્રયોગો થઈ રહ્યા છે, જેના કારણે કૃષિ ક્ષેત્રને એક અલગ ઓળખ મળી રહી છે. આ વિચાર સાથે આજે દેશના ઘણા ખેડૂતો વિદેશી પાક ઉગાડવામાં પોતાનો હાથ અજમાવી રહ્યા છે. આવો જ એક વિદેશી પાક ડ્રેગન ફ્રૂટ છે. આ એક એવો પાક છે, જે પરંપરાગત ખેતી કરતાં વધુ નફો મેળવવામાં મદદ કરે છે. ડ્રેગન ફ્રુટ, એકવાર વાવેતર કર્યા પછી, લગભગ 10 વર્ષ સુધી આવક આપવાનું ચાલુ રાખે છે. આજે, 68 વર્ષીય ખેડૂત જશવંત પટેલ કે જેમણે ગુજરાતમાં તેમની ખેતીમાંથી સારો નફો મેળવ્યો છે, તે અમને ડ્રેગન ફ્રૂટ ફાર્મિંગ વિશે વિગતવાર જણાવી રહ્યાં છે.
સુરતના ઓલપાડ તાલુકામાં રહેતા જશવંત પટેલ નિવૃત્તિ બાદ ખેતીમાં હાથ અજમાવી રહ્યા છે. જોકે, તેમના પિતા કપાસ, જુવાર અને મગફળીની ખેતી કરતા હતા. પણ જશવંતભાઈ હંમેશા કંઈક અલગ જ કરવા ઇચ્છતા હતા. તેથી નિવૃત્તિ પછી જ્યારે તેમણે ખેતી કરવાનું નક્કી કર્યું ત્યારે તેમણે ડ્રેગન ફ્રૂટ પસંદ કર્યું.
જશવંતભાઈ વર્ષ 2017થી ત્રણ એકરમાં ડ્રેગન ફ્રૂટની ખેતી કરે છે. ધ બેટર ઈન્ડિયા સાથે વાત કરતા તેમણે કહ્યું, “દેશના કુલ ડ્રેગન ફ્રૂટ ઉત્પાદનમાં ગુજરાતનો ફાળો લગભગ 40 ટકા છે. કારણ કે તે એક સૂકો છોડ છે, જે ગરમ વાતાવરણમાં પણ સારી રીતે ઉગે છે અને તે હવે તો ભારતના ઘણા ભાગોમાં ઉગાડવામાં આવે છે.”
ડ્રેગન ફ્રુટ ફાર્મિંગને લગતી મહત્વની બાબતો
જશવંતભાઈ કહે છે કે ડ્રેગન ફ્રુટ્સ પોલ્સ બનાવીને ઉગાડવામાં આવે છે. એક ધ્રુવ પર લગભગ ચાર છોડ ઉગે છે. એક છોડ ઉગાડવા માટે 100 રૂપિયાનો ખર્ચ લાગે છે. આ રીતે એક પોલ પાછળ 400 થી 500 રૂપિયાનો ખર્ચ થાય છે. જ્યારે તેનું ઉત્પાદન 18 મહિના પછી શરૂ થાય છે.
જૂનથી શરૂ કરીને, તે નવેમ્બર સુધી ફળ આપે છે. એટલે કે જો તમે ડિસેમ્બર કે જાન્યુઆરી મહિનામાં તેનું વાવેતર કરો છો તો આવતા વર્ષે જૂન સુધીમાં ઉત્પાદન આરામથી થવા લાગે છે. જશવંતભાઈ કહે છે કે, “પ્રથમ વર્ષમાં એક પોલ પાંચથી છ કિલો ઉત્પાદન કરે છે. તે જ સમયે, જેમ જેમ છોડ વર્ષ-દર વર્ષે વિકસિત થાય છે, ઉપજ પણ વધવા લાગે છે. ત્રણ વર્ષ પછી ઉત્પાદન 15 થી 20 કિલો સુધી પહોંચે છે. આ રીતે, ડ્રેગન ફ્રૂટમાં, પ્રથમ વર્ષમાં પોલનો ખર્ચ નીકળી જાય છે, પછી માત્ર ખાતર અને કાપણી વગેરેનો ખર્ચ થાય છે. એટલે કે આ ખેતીમાં ઓછા ખર્ચ સાથે વધુ નફો મળી રહે છે.
બજારમાં તેની કિંમત વિશે વાત કરીએ તો, જશવંતભાઈ પટેલ ડ્રેગન ફ્રૂટ 200 થી 400 રૂપિયા પ્રતિ કિલોના ભાવે વેચે છે.
તેઓ કહે છે કે, “ખેતરમાં ડ્રેગન ફ્રૂટ માટેનો પોલ 8 થી 10 ફૂટના અંતરે બનાવવામાં આવે છે. તેથી, આ મધ્યમ જગ્યાનો ઉપયોગ ખેડૂતો અમુક મોસમી શાકભાજી ઉગાડવા માટે પણ કરી શકે છે. તેનાથી 18 મહિના સુધી જગ્યાનો યોગ્ય ઉપયોગ થાય છે. ફક્ત ખૂબ મોટા છોડ ન રોપવાની કાળજી રાખો. આમ કરવાથી ડ્રેગન ફ્રૂટના છોડ પર સૂર્યપ્રકાશ ઓછો પડશે અને ઉત્પાદનને અસર થશે. ટામેટા, કોબીજ, કેપ્સીકમ જેવા શાકભાજીને વચમાં વાવી શકાય છે. ડ્રેગન ફ્રૂટ કેક્ટસની પ્રજાતિ છે, તેથી તેને વધુ પાણીની જરૂર નથી.
ડ્રેગન ફ્રુટ ઓર્ગેનીક રીતે રોપવાથી પણ ખૂબ સારો પાક આપે છે. જશવંત ભાઈએ જણાવ્યું કે તે ગાય આધારિત ખેતી કરે છે, તેથી તે જંતુનાશકને બદલે જીવામૃતનો છંટકાવ કરે છે. તેમણે 2017માં ડ્રેગન ફ્રૂટ પાકનું વાવેતર કર્યું હતું અને વર્ષ 2019માં એક એકર જમીનમાં લગભગ સાતથી આઠ લાખ રૂપિયાનો નફો રળ્યો હતો.
ડ્રેગન ફ્રૂટના ફાયદા
જશવંત ભાઈએ જણાવ્યું કે તેમાં ડિસેમ્બરથી એપ્રિલ સુધી આરામનો સમયગાળો છે. આ સમય દરમિયાન છોડ કાપવામાં આવે છે. એક છોડમાંથી કટીંગ લેવાથી અનેક છોડ ઉત્પન્ન કરી શકાય છે. ખેડૂતો છોડ તૈયાર કરીને વેચી પણ શકે છે.
તેમના ફાર્મમાં થાઈલેન્ડ રેડના 4000 છોડ, થાઈલેન્ડ વ્હાઇટના 1500 છોડ છે, જ્યારે ડ્રેગન ફ્રૂટની સૌથી પ્રીમિયમ વેરાયટી ગોલ્ડન યેલોના 800 છોડ છે, જેમાં ડ્રેગન ફ્રૂટના કુલ 8000 છોડ છે.
નોંધનીય છે કે હાલમાં આપણા દેશમાં ડ્રેગન ફ્રૂટની પાંચથી છ જાતો ઉપલબ્ધ છે. થાઈલેન્ડ રેડ વેરાયટી ભારતમાં સૌથી વધુ વેચાતી વેરાયટી છે. કારણ કે તેનો સ્વાદ મીઠો હોય છે. જશવંતભાઈએ કહ્યું કે, “જે ફળ મીઠા હોય છે, તે વધુ વેચાય છે. તેથી જ તે વધુ લાલ જાતો ઉગાડે છે. પ્રીમિયમ વેરાયટી ગોલ્ડન યલો સ્વાસ્થ્ય માટે સારી કહેવાય છે, પરંતુ તે મીઠી નથી, તેથી તે દેશમાં બહુ લોકપ્રિય નથી.”
સ્વાસ્થ્ય માટે સારું (ડ્રેગન ફ્રૂટના સ્વાસ્થ્ય લાભો)
ડ્રેગન ફ્રુટ ફાઈબર, વિટામિન્સ, મિનરલ્સ અને એન્ટીઓક્સીડેન્ટથી ભરપૂર હોય છે. આમાં ખાસ વાત એ છે કે તે કોષો, શરીરની બળતરા અને પાચનતંત્ર માટે ફાયદાકારક છે.
જશવંત પટેલના ખેતરમાં થાઈલેન્ડ રેડનું ઉત્પાદન એટલું સારું છે કે એક ફળ 250 થી 400 ગ્રામ જેટલું છે. તેમણે ત્રણ એકરમાં ડ્રેગન ફ્રુટ ફાર્મિંગ માટે 1700 પોલ બનાવ્યા છે. તેમણે જણાવ્યું કે થાંભલાઓ પણ અલગ-અલગ રીતે બનાવી શકાય છે. મોટાભાગના ખેડૂતો સિમેન્ટ અથવા ટાયરમાંથી થાંભલાઓ બનાવે છે.
આશા છે કે ડ્રેગન ફ્રુટ સંબંધિત આ માહિતી ખેડૂતોને મદદરૂપ થશે. જો તમે પણ તેની ખેતી (ડ્રેગન ફ્રુટ ફાર્મિંગ) વિશે વધુ જાણવા માંગતા હોવ, તો તમે જશવંતભાઈ પટેલનો 8160895191 નંબર પર સંપર્ક કરી શકો.
સંપાદન: નિશા જનસારી
આ પણ વાંચો: બેન્ક મેનેજરની નોકરી છોડી ખેતી કરનાર યુવાન મૂલ્યવર્ધન & માર્કેટિંગ દ્વારા કમાય છે સારો નફો
જો તમને આ લેખ ગમ્યો હોય અને જો તમે પણ તમારા આવા કોઇ અનુભવ અમારી સાથે શેર કરવા ઇચ્છતા હોય તો અમને gujarati@thebetterindia.com પર જણાવો, અથવા Facebook અમારો સંપર્ક કરો.
